Kansrijke Start in de huisartsenpraktijk

Publicatie | 17-06-2025

Prenataal Huisbezoek door de JGZ

Een thuisvisite door de jeugdgezondheidszorg (JGZ) tijdens de zwangerschap maakt het voor ouders mogelijk om al tijdens de zwangerschap kennis te maken met de JGZ en waar nodig ondersteuning te krijgen. Dit is het Prenataal Huisbezoek door de JGZ.

Door een wetswijziging van de Wet Publieke Gezondheid zijn vanaf 1 juli 2022 alle gemeenten verplicht  om het prenatale huisbezoek in te kopen bij c.q. op te dragen aan dezelfde organisatie die de jeugdgezondheidszorg voor de gemeente uitvoert.

Lees hier de Samenvatting Handreiking PHB JGZ voor signaleerders of bekijk de informatie over het PHB van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ).

De wetswijziging is erop gericht om al in een vroeg stadium van de zwangerschap, na signalering door de verloskundig zorgverlener, hulp en ondersteuning door de jeugdverpleegkundige aan te bieden aan zwangere vrouwen en/of gezinnen in een kwetsbare situatie.

Hierbij is het wenselijk dat de verloskundig zorgverlener al bij de intake, vroeg in de zwangerschap systematisch vraagt naar zowel de medische risicofactoren als de sociale risicofactoren. Zo kan een afweging worden gemaakt of er sprake is van een kwetsbare situatie. Als er sprake is van een kwetsbare situatie wordt een prenataal huisbezoek aangeboden waarbij het vrijwillige karakter van dit huisbezoek voorop staat. Om deze wetswijziging in de praktijk te doen laten slagen is een goede samenwerking en het maken van afspraken tussen de geboortezorg en de JGZ, essentieel. Een huisarts kan bij het signaleren van een kwetsbare situatie op dezelfde wijze als een geboortezorg professional toeleiden naar een Prenataal Huisbezoek JGZ of de gesignaleerde risicofactoren overdragen aan de verloskundig zorgverlener. 

Sinds 2023 is het aanvragen van het prenataal huisbezoek van de JGZ daarom ook opgenomen in de NHG standaard Zwangerschap en Geboorte.

Gezond Zwanger Worden

'Wil je het komende jaar zwanger worden?’  Stelt u deze vraag al aan uw patiënten?

Gezondheid, welzijn en kansen in het latere leven beginnen al vóór de geboorte, sterker nog, al vóór de bevruchting. In de tijd vóór - en de eerste 1000 dagen na - de bevruchting wordt de basis gelegd waarop een kind de rest van het leven zal voortbouwen. In deze eerste periode verloopt de ontwikkeling van het kind sneller dan in alle jaren daarna en is daardoor extra gevoelig voor invloeden uit de omgeving. Daarom is inzetten op ‘gezond zwanger worden’ zo belangrijk.

Veel toekomstige ouders weten echter niet dat hun leefstijl en (mentale) gezondheid al vóór de bevruchting van invloed kunnen zijn. Als huisarts speelt u een belangrijke rol in het signaleren van een kinderwens en het tijdig bespreken van ‘gezond zwanger worden’ en preconceptionele zorg. Een simpele vraag kan het verschil maken: "Wil je het komende jaar zwanger worden?" Door deze vraag te stellen aan zowel vrouwen áls mannen in de vruchtbare leeftijd, en uw patiënten door te verwijzen naar informatie over Gezond Zwanger Worden, levert u een belangrijke bijdrage aan de gezondheid van toekomstige generaties. De beslisboom voor professionals geeft u handelingsopties na het stellen van deze centrale vraag.

De vraag stellen betekent niet dat u verantwoordelijk bent voor alle voorlichting en zorg die kan voortkomen uit het antwoord. Wel kunt u checken of medicatie eventueel aangepast moet worden of vanuit de huisartsenpraktijk verwijzen naar de juiste hulp, door bijvoorbeeld de ZwangerWijzer in te laten vullen of te verwijzen via bestaande zorgpaden. Ook kan het preconceptieconsult (ook wel kinderwensspreekuur) uitkomst bieden. Dit preconceptieconsult kan door uzelf als huisarts, de verloskundige of de gynaecoloog worden gedaan.

Meer informatie over Gezond Zwanger Worden voor huisartsen?

• Factsheet Gezond Zwanger Worden voor professionals - Gezond Zwanger Worden Factsheet | Publicatie | Kansrijke Start.
• NHG-richtlijnen preconceptiezorg - Preconceptiezorg | NHG-Richtlijnen
• Wachtkamerscherm Gezond Zwanger Worden - Toolkit Week van Gezond Zwanger Worden | Publicatie | Kansrijke Start
• Preconceptionele gezondheid in programma Kansrijke Start - Gezond Zwanger Worden | Actieprogramma Kansrijke Start | Kansrijke Start

Nu Niet Zwanger, kinderwensregie bij alle GGD'en in Nederland

Een kind krijgen wanneer het uitkomt, en niet zwanger raken als dat niet uitkomt: Nu Niet Zwanger versterkt de eigen regie van (aanstaande) ouders. Met Nu Niet Zwanger maken vrouwen én mannen in kwetsbare omstandigheden een bewuste keuze over het moment van hun kinderwens. Alle GGD’en in Nederland bieden dit programma aan, u kunt dus altijd verwijzen naar uw GGD bij behoefte aan meer regie op de kinderwens.

Bekijk hier de website van Nu Niet Zwanger voor meer informatie.

Zwangerwijzer, vragenlijst bij kinderwens

Patiënt met een kinderwens? Adviseer om www.zwangerwijzer.nl in te vullen.

Zwangerwijzer is een webbased sceeningsinstrument voor voorlichting, risicoscreening en zorg op maat. Doordat de patiënt vragen invult op www.zwangerwijzer.nl kan worden nagegaan of er sprake is van risicofactoren. Als dat zo is, krijgen zij concrete zelfhulp-adviezen en ‘informatie op maat’ over de mogelijke gevolgen.

De uitkomsten van de ingevulde Zwangerwijzer kunt u desgewenst vragen om in te zien om een preconceptieconsult vorm te geven en te bepalen welke zorg ingezet kan worden in een zwangerschap.

Het toelijden naar het invullen van de Zwangerwijzer en het eventueel opvragen van de uitkomsten is ook iets wat een POH'er zou kunnen oppakken in de huisartsenpraktijk.

Net als het stellen van de vraag 'Wil je het komende jaar zwanger worden?'

Zorgpadentool, het digitale zorgpad voor kwetsbare situaties in de zwangerschap

In 120 gemeenten is de Zorgpadentool Kansrijke Start inmiddels uitgewerkt, in de Zorgpadentool worden verschillende kwetsbare situaties met een passend zorgpad in beeld gebracht zodat u als huisarts snel op de hoogte bent van de sociale kaart in uw regio.

De zorgpadentool is een digitaal zorgpad voor de (psycho)sociale verloskunde, waarin u opvolging kan vinden van u risicoselectie op kwetsbaarheden in de zwangerschap.

Psychosociaal welbevinden kent vele determinanten. Vandaar dat er voor de verschillende factoren aparte zorgpaden zijn ontwikkeld. Als zodanig fungeert het als een inventarisatie- en doorverwijspagina naar de zorgpaden die nader ingaan op de gevonden problematiek.

Voorbeelden van zorgpaden die in de zorgpadentool uitgewerkt kunnen zijn:

• Het gebruik van drugs of andere intoxicaties
• Huiselijk geweld
• Tienerzwangerschap
• Geldzorgen/schulden
• Huisvesting
• Laat in zorg
• Onvoldoende steun/beperkt netwerk

Via de website van de Zorgpadentool kunt u uw gemeente kiezen en de ingevulde zorgpaden bekijken. N.B. Niet alle gemeenten hebben een Zorgpadentool ingevuld, of soms wordt er gekozen voor een alternatief instrument. Dit verschilt per regio. 120 gemeenten hebben de zorgpadentool inmiddels wél in gebruik genomen.

NTVG Leerartikel

Het NTvG heeft in een leerartikel aandacht besteed aan Kansrijke Start. Experts beantwoorden in deze rubriek veel voorkomende vragen over de eerste 1000 dagen. U kunt deze geaccrediteerde klinische les over de eerste 1000 dagen hier online volgen.